(30. mart 1979)
“U mjesecu oktobru 1954. godine Galić Ostoja, tada šef ispostave za unutrašnje poslove u Mrkonjić Gradu, sa službenikom iste ispostave Ajduković Gojkom, išoa je u lov na divlje patke, na mjestu današnjeg jezera Balkana, odnosno Crnog jezera, koji mu naziv najbolje i odgovara, a neki Mrkonjićani jezero nazivaju i Galino jezero, jer inicijator osnivanja jezera Galić Ostoja ima nadimak Gale.
Površina sadašnjeg predstavljala je uvalu, u kojoj su pri vrhu bila tri veća izvora odnosno manja jezera s površinom oko 100 m2, te još pet manjih izvora, od čije vode je nastala Crna rijeka, koja ima dužinu toka oko 20 km, od izvora do utoka u Vrbas, kao desna pritoka rijeke Vrbas.
Iz trri veća izvora voda je izvirala s dna jezera, dubine i do 25 metara, pa jezera od ova tri izvora predstavljala su kotlove (kazane), kako ih je narod ovog kraja nazivao.
Od ukupno osam jezera u Uvali, koja je pretežno predstavljala barsko zemljište, obraslo raznim barskim biljkama, a sredinom ove Uvale skupljala se voda, formirajući korito, dosta uzano, proširujući se što se više udaljavala od tri veća jezera.
Po ovoj uvali, na suvljem zemljištu, vlasnici su vršili košenje trave, koja je bila divljačna, radi prisutnosti raznih barskih biljaka.
Zbog udaljenosti ove uvale od seoskih kuća, starog makadamskog puta Mrkonjić Grad – Ključ i Glamoč, te povoljnog zemljišta na jezerima i barskim biljkama, koje su pružale dobar zaklon, u zimsko doba i ranije zadržavale su se divlje patke.
Tako je Galić Ostoja, boraveći jednog dana 1954. godine radi lova na divlje patke, došao na ideju, da bi se u ovoj uvali moglo izgraditi jezero, s izgradnjom jedne bran, s kojom bi se zatvorila uvala. Ovu ideju dotičnog dana odmah je prenio Galić Ostoja drugu Ajduković Gojku, koji je s njima bio u lovu, pa su zaključili da s tom idejom Galić upozna i optišnski komitet, što je i učinjeno.
Na dnu tri veća jezera taložili su se istrulili otpaci od lišća raznih barskih biljaka i lišća okolnog šumskog drveća, pretežno bukve, sa kojom je obrasla Lisina skoro 90%, naročito padina prema Mrkonjić Gradu, na kojima ranijih godina bilo više četinara, uglavnom smrče, pa su satbla smrče najviše bespravno sječena, te sada ima smrčevih stabala samo pri vrhu padine Lisine, odnosno s istočne i sjeveroistočne strane ove planine.
Oko samog jezera ima i drugih vrsta šumskog drveća: johe (jove), javora, lijeske, graba i drugih vrsta.
S jugoistočne, južne i jugozapadne strane s jezerom se graniči Lisina, čiji je najveći vrh zvani Lisina s nadmorskom visinom od 1.462 metra.
Svi navedeni izvori izviru ispod planine Lisine. S istočne strane jezera, na udaljenosti oko 100 metara, postoje dva manja jezera, čija voda se u blizini samih izvora spaja, te otiče jednom padinom i jednim potokom, koji se u blizini jezera na oko 30 metara spušta niz kamenu strmu padinu i čini manji vodopad, pa prelazeći put, koji opasuje jezero i služi za šetnju izletnika, te se ulijeva u jezero.
Ova voda ima manji procenat sumpora (S).
Radi sadržaja sumpora voda od dva jezera i vodopada miriše na sumpor, pa po pričanju obližnjih mještana, pasulj s ovom vodom ne može potpuno da se skuva.
Predio Balkana, kako se naziva obližnja okolina jezera, ima oko 30 većih i manjih izvora hladne pijaće vode, pa je s jednog većeg izvora, na udaljenosti oko 300 metara dovedena voda u novi motel Balkana, a s jednog drugog i većeg izvora mještani iz obližnjih sela doveli su vodu i u svoja sela. Inače planina Lisina vrlo je bogata s mnogim izvorima, što je rijtkost u SRBiH, pa čak i šire u Jugoslaviji.
Nataloženi otpaci po dnu navedena tri jezera čuvali su crni izgled jezerima, pa je po ovoj crnoj boji dna triju većih jezera dobila naziv i rječica Crna rijeka, koja ptiče od vode svih ovih jezera.
Prema pričanju starijih ljudi, u tri navedena jezera bila je riba domaće pastrmke težine i do 5 kg.
Na osnovu dobivenih podataka ribe u ovim jezerima trovali su najviše turski vojnici, prilikom dolaženja na strelište, koje se nalazilo za vrijeme turske vladavine u blizini sadašnjeg novog motela Balkana.
Također su dolazile na izlete (teferidže) i neke bogatije familije iz Mrkonjić Grada, te su muškarci hvatali pastrmke trovanjem i na drugi način.
Na turskom jeziku riba se zove balik, a ribar balikdži, pa prema tome i jednom predanju po ovoj turskoj riječi površina s jezerima zvala se Balikana, što bi bilo pravilnije, nego Balkana, kako natod naziva jezero i čitav kraj oko jezera.
Trovanje riba odgovarajućim otrovom (baluk), ribe se onesvijeste, pa su otrovane ribe izlazile na površinu vode i lakše ih je bilo hvatati, a nakon 10-24 časova, što zavisi od količine pijedenog otrova, većinom su se ribe vraćale svijesti.
Do izgradnje Crnog jezera ne bi došlo, da inicijatorova ideja nije prihvaćena i odobrena od strane opštinskog saveza komunista u Mrkonjić Gradu.
Stanovnici Mrkonjića Grada dobro znaju da je Galić Ostoja (Gale) inicijator osnivanja jezera, pa radi toga neki građani jezero nazivaju Galino jezero, na koji način se odaje priznanje i zahvalnost inicijatoru osnivanja jezera.
Nadmorska visina Crnog jezera je 764 m, što je vrlo povoljno za plućne i nervne bolesnike, kao i za srčane bolesti, a okolina Balkane ima bujno zelenilo planine Lisine, kao i prostrane livade.
Radovi na izgradnji jezera otpočeli su uglavnom 1955-1957. godine, bez ikakvih financijskih sresstava, pa je raspisan i doprinos za obezbjeđivanje sredstava, za koji su se svesrdno odazvali stanovnici Mrkonjića Grada.
Organizovane su radne akcije Mrkonjićana, koje su izvođene uspješno, u kojima su učestvovali omladinci od 14 godina starosti, pa čak i stariji ljudi i žene i do 70 godina, a učestvovali su ljudi i omladinci s područja drugih opština.
Građani koji su bili spriječeni da učestvuju u radnim akcijama, plaćali su vrijdnost svoga rada u određenom oznosu za svaku akciju, pa je sa tim novcem plaćen rad drugim ljudima.
U radnim akcijama učestvovala je i omladinska radna brigada od 60 omladinaca i omladinki iz Sitnice s područja opštine Ključ.
Ovu brigadu doveo je ondašnji matičar Vulin Mladen sa Sitnice, a kada je brigada dolazila, nosila je zastavu i pjevala pjesme.
Jezero Balkana odnosno Crno jezero ima površinu oko 4 ha, poribljeno je kalifornijskom pastrmkom i vrstom ribe amur, koja je porijeklom iz SSSR-a, koja živi u graničnoj rijeci između SSSR-a i Kine, na dužini toka oko 6.000 km, koja se hrani biljnom hranom, te time smanjuje količinu biljke zvane zvončić, koja prekriva površinu dna jezera oko 80%, a ova biljka daje prijatnu za oko zelenu boju dna jezera.
U Lisini ima i vukova, koji se pojavljuju najviše preko zime, kada gladni napadaju srneću divljač i ova divljač mnogo strada.
Kao primjer navodim jedan slučaj, kada su vuci 1954. godine dotjerali ranjenu srnu do sela Majdana, nedaleko od Mrkonjića Grada, gdje se ona sklonila.
Ovu ranjenu srnu dovezao je odašnji lugar Jagodić Gojko, sada u penziji, na kolima u šumsku upravu, a šef šumske uprave inž Selmanović Ahmet, inače lovac, istu srnu smjestio u šupu uprave, hranio je i dovodio veterinara, koji ju je liječio, te nakon izliječenja, poslije mjesec i po dana, srna je potpuno ozdravila i puštena u planinu Lisinu.
TKO JE AHMET SELMANOVIĆ
Iz njegovog teksta o Balkani:
Oko ovog predjela zvanog Sokočnica privlačna je prirodna okolina, sa sjeverne strane šumski predjel Borovnica, koji je pošumljen sa sadnicama crnog i bijelog bora od 1955. do 1959. godine od strane šumske uprave u Mrkonjić Gradu, u koje vrijeme je bio šef ove šumske uprave inž. Selmanović Ahmet, sada penzioner i živi u Banjoj Luci.
Ibrahim Halilović 